دومین جلسه معارفی درسهایی از نهج البلاغه

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری شهرداری نجف آباد صبح پنج شنبه ۲۷ آبان ماه ۱۴۰۰ دومین جلسه معارفی درسهایی از نهج البلاغه در مجموعه هفت برج خارون برگزار گردید.
در این جلسه که با حضور مدیران ارشد شهرداری و جمعی از اعضای شورای اسلامی شهر برگزار گردید حجت الاسلام حسناتی نماینده ولی فقیه و امام جمعه نجف آباد در سخنانی پیرامون ادامه جلسه حکمت ۲۸۹ نهج البلاغه صحبت نمود
وی مرتبه و وجود انسان را در سه طبقه بیان نمود:
اولین مرتبه عقل است که با علم عقاید به آن پرداخته می‌شود و تقلیدی نیست
دومین مرتبه نفس است و با علم اخلاق بررسی می‌شود و سومین مرتبه اعضا و جوارح انسان که با علم احکام بررسی می گردد
وی در ادامه خطبه ۲۸۹ بیان نمود با شروع مرگ و قیامت حقیقت انسان بروز می کند و کلمه توفی که حقیقت بنده خدا از عالم کوچک و فناپذیر به عالم بقا ماندگار می‌کند.
در این جلسه پیرامون رفتار با اهل خانواده ، حق الناس ، پرستش معبود واقعی ، سجده نکردن شیطان به انسان ، پیشی گرفتن انسان در معرفت از ابلیس و فرشته‌ها ، اصحاب یمین ، مقربین رزق موجودات ، محوریت قرآن اصرار گذشتگان برای رجعت به این دنیا برای لحظه‌ای عاقبت طلحه و زبیر و ... حجت شد خودشناسی اولین و سود ترین معرفت است زیرا انسان متوجه می‌شود که انسان متوجه می شود که روح الهی است و ابزار دنیا درهمین دنیا باقی مانده و اعمال روزانه مرا به من الهی نزدیک می‌کند
در مورد سه نوع عبادت صحبت کردید کسانی که از جهنم خدا را پرستش می کنند که از آن عبادت بردگان نام بردند، کسانی که در جهت عشق به بهشت عبادت می کنند که از آن به عنوان عبادت تاجران نام برده شد و کسانی که برای خداوند او را عبادت می کنند و از آنها به عنوان انسان‌های حر و آزاده نام بردند
همچنین درباره خطبه متقین صحبت گردید خطبه اي است از آن حضرت (علیه السلام):به همام درباره پرهيزکاران
 در اين خطبه مردمان باتقوا را توصيف مي فرمايد. روايت شده است که يکي از ياران اميرالمومنين (علیه السلام) که همام ناميده مي شد و مردي پارسا بود، به آن حضرت عرض کرد:
 يا اميرالمومنين (علیه السلام) مردم باتقوا را براي من توصيف فرما، چنان که گويي آنان را مي بينم. آن حضرت در پاسخ دادن، سنگيني مي کرد، سپس فرمود:
 اي همام تقوا بورز خدا و نيکويي کن، (زيرا خداوند با کساني است که تقوا ورزيدند و با کساني است که احسان مي ورزند). همام به اين سخن کوتاه قناعت نورزيد، تا اين که اميرالمومنين (علیه السلام) تصميم به برآوردن خواسته او نمود، خدا را ستايش و سپاس گفت و درود بر پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله )فرستاد، سپس چنين فرمود:
 پس از حمد و ثنا و درود بر پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله )، خداوند سبحان و متعال هنگامي که مخلوقات را آفريد، از اطاعت آنان بي نياز بود و از معصيت آنان در امان، زيرا گناه هر کس که او را گناه کرد، ضرري بر او نرساند و اطاعت کسي که او را اطاعت مي کند نفعي براي او ندارد. خداوند معاش مردم را ميان آنان تقسيم نمود و آنان را در دنيا در موقعيتهاي خود قرار داد. مردم باتقوا در ميان آنان مردم اهل فضيلتها هستند:
 منطق آنان درست و صحيح، پوشاکشان بر مبناي اقتصاد، حرکتشان بر اساس فروتني است. چشمان خود را از آنچه که به آنان تحريم فرموده است پوشيدند و گوش هاي خود را به آن علم که براي آنان سودمند است فرا دادند. نفوس انسان هاي متقي در موقع بلا همانگونه است که در حالات آسايش. و اگر نبود اجلي (پايان زندگي معين) که خدا براي آنان مقرر فرموده است، ارواح آنان در اجساد آنان به جهت اشتياق به پاداش و بيم از کيفر يک چشم بر هم زدن هم قرار نمي يافت. خالق کائنات در نفوس آنان بزرگ و جز خدا در چشم آنان کوچک گشته است. مثل بهشت و آنان چونان است که آن را ديده اند و در مقام والاي آن بهشت در نعمت غوطه ورند، و مثل دوزخ و آنان چونان است که آن را ديده اند و در ميان آن در عذابند. دل هايشان اندوهگين است و مردم از شرشان در امان هستند. بدن هايشان لاغر است و احتياجاتشان سبک و نفوس آنان پاک و پاکيزه. روزگاري کوتاه که صبر و تحمل کردند، آسايش طولاني در پي داشت. اين تجارت سودآوري بود که خداوند براي مردم باتقوا امکان پذير ساخت. دنيا روي به آن تقواپيشه گان آورد، ولي آنان رهايش کردند. و اعتنايي به آن ننمودند. دنيا آنان را به اسارت کشيد. آنان با دست کشيدن از جهان، خود را نجات دادند. شباهنگام راست بر پا مي ايستند و اجزاء قرآن را به بهترين وجه تلاوت مي نمايند. نفوس خود را با آيات قرآني اندوهگين مي سازند و دواي درد خود را با آن کتاب الهي تحصيل مي نمايند. در آن هنگام که از آيه اي مي گذرند که خداوند بندگانش را در آن تشويق فرموده است، از جهت آرزو تکيه به آن مي کنند و نفوسشان از روي اشتياق براي اطلاع به آن سر مي کشد و گمان مي کنند آن بهشت موعود در جلوي چشمانشان قرار گرفته است. و در آن موقع که از آيه اي ترساننده عبور مي کنند، گوش هاي دلشان را به آن فرا مي دهند و گمان مي برند تنفس هاي آتشين دوزخ و صداي برافروخته شدن آن در اعماق گوشهايشان مي باشد. متقيان (در عبادت) تا کمرهايشان خم مي شوند و پيشاني و دستها و زانوها و جوانب پاهاي خود را بر خاک مي گسترند و از خداوند رهايي گردن هاي خود را از آتش مسالت مي دارند. اما در هنگام روز، اين کمال يافتگان سالک، بردباران (خردمندان) دانشوران و نيکوکاران باتقوا هستند که به چوب تير تراشيده شده مي مانند. وقتي که ناظري به آنان بنگرد، گمان مي برد که مريضند، در صورتي که براي اين مردم مرضي وجود ندارد، و مي گويد:
 اين مردم دچار خبط و اختلال مغزي شده اند! (آري) حقيقت بزرگي درون آنان را به هم آميخته است، از اعمال خود رضايت به اندک نمي دهند و زيادي اعمال را هم زياد نمي دانند. آنان نفوس خود را متهم مي سازند و از اعمال خود هراسان هستند. در آن هنگام که يکي از اين دلباختگان کمال تعريف و تمجيد شود، از آنچه که درباره اش گفته مي شود، مي ترسد. لذا در برابر تعظيم کننده مي گويد:
 من به نفس خود از ديگران داناترم و پروردگارم من به نفس من داناتر از من است. بار خدايا، مرا درباره آنچه که به من مي گويند، مواخذه مفرما، و مرا از آن که مي گويند، برتر فرما و آنچه را که درباره من نمي دانند، براي من ببخش و عفو فرما.
از علامتهاي هر يک از اين مردم تزکيه شده اين است که در او قوت در دين مي بيني و احتياط با نرمش و ايمان در يقين و اشتياق براي علم، و علمي با شکيبايي و اقتصاد در داشتن پول و ثروت، و خشوع در عبادت و خوشحالي و رفتار نيک در حال فقر، و صبر در سختي و طلب روزي حلال و نشاط در هدايت و دوري از طمع. کارهاي نيکو را به جاي مي آورد، در حالي که بيمناک است. روز را به شب مي رساند، در حالي که همت او شکرگزاري است و شب را به بامداد مي رساند و همتش به ياد خدا بودن است. درحال بيم شب را مي گذراند و بامداد که شادمان سر از خواب برمي دارد، بيمناک از غفلتي است که از آن برحذر شده است و شادمان به رحمت و احساني که به او رسيده است. اگر نفس او در آنچه از آن کراهت دارد، سخت گيري کند، نياز نفس را در آنچه مي خواهد (نفس) ادا نمي کند. روشنايي چشم انسان باتقوا در حقيقتي است که زوال و فنا راهي به آن ندارد و پارسايي و امتناعش درباره چيزي است که زوال و نابودي بر سرش تاختن خواهد آورد. بردباري را با علم درمي آميزد و قول را با عمل. آرزويش نزديک است، لغزشش اندک، قلبش تسليم محض خداوند سبحان، نفسش قانع (گريزان از تکاثر و اسراف) خوراکش کم و در امر (کارهاي دنيا) سهل گير است. دين او محفوظ است و شهوتش مرده و غضبش فرو خورده است. (همواره) خير از او مورد آرزو است و مردم از شر او ايمن هستند. اگر در جمع غافلان باشد، از گروه يادآوران محسوب مي شود و اگر در ميان يادآوران باشد، از غافلان شمرده نمي شود. از کسي که به او ستم کرده است مي گذرد و او را عفو مي کند و به کسي که او را محروم سازد بخشش مي کند و با کسي که از وي ببرد، پيوند خود را حفظ مي کند. از گفتن سخن ناشايست دوري مي گزيند. گفتارش نرم و معتدل است و زشتي از او ناپديد. احسان وي همواره حاضر و بالفعل است. (همواره) خير او بر مردم روي آور است و شر او از آنان رويگردان. در مقابل حوادث اضطراب انگيز و لرزاننده با وقار و پابرجاست. و در ناگواريها شکيبا و در موقع آسايش سپاسگزار. بر کسي که با او عداوت بورزد، تعدي و تجاوز نکند و درباره کسي که او را دوست دارد، مرتکب گناه نمي گردد. اعتراف به حق مي کند پيش از آن که براي اثبات آن حق، شهادت داده شود. آنچه را که حفظ آن را به عهده گرفته است، ضايع نسازد و آنچه را که به يادش آورده شده است فراموش نمي کند و با لقبهاي زشت و ناشايست به مردم اهانت نمي نمايد.
هرگز ضرري به همسايه واردنمي آورد و در هنگام ابتلاي مردم به ناگواريها، آنان را شماتت نمي کند. در باطل داخل نگردد و از حق خارج نشود. اگر سکوت کند، سکوت اندوهگينش نسازد و اگر بخندد صدايش بلند نمي شود و اگر ستمي بر او روا شود، شکيبايي پيشه سازد، تا آنگاه که خداوند از آن ستمکار انتقام بگيرد. نفس او به جهت زهد و خويشتن داري در مشقت است و مردم از او در آسايش هستند. نفس خود را براي سراي آخرتش به مشقت مي اندازد و مردم را از نفس خود راحت مي سازد. اگر از کسي که از وي کناره گيري کرده است دوري گزيند، بر مبناي پارسايي و پاکي از آلودگي ها است و نزديکي وي با کسي که به او نزديک است، از روي نرمش و رحمت است. نه دوري او از کسي مبتني بر کبر و خود بزرگ بيني است و نه نزديکي او به کسي از راه حيله پردازي و فريبکاري است. روايت کننده اين کلام مبارک مي گويد:
 وقتي که همام اين سخن را شنيد فريادي کشيد و با همان فرياد، جان از کالبد وي رها گشت. سپس اميرالمومنين (علیه السلام) فرمود:
 آگاه باشيد، سوگند به خدا، من از بيان اين جملات در توصيف مردم باتقوا به اين مرد بيمناک بودم (لذا اولا آن حضرت از توصيف مزبور خودداري فرمود. بعد از تذکر يک جمله منحصر، خواست آن مرد قانع شود، ولي او  نپذيرفت) سپس فرمود: آيا اندرزهاي کامل و رسا در کساني که شايسته شنيدن و پذيرش آنها هستند، آنها هستند، چنين اثر مي گذارد؟ شخصي گفت:
 يا اميرالمومنين چرا علم به اين حقايق، در شما چنين تاثير نمي گذارد؟ اميرالمومنين (علیه السلام) فرمود:
 واي بر تو، براي اجل هر کسي وقت معيني است که از آن تجاوز نمي کند و سببي (براي پايان يافتن زندگي او است) که از آن نمي گذرد. ساکت باش، چنين سوالي را تکرار مکن، زيرا شيطان است که آن را به زبان تو دميد.

در خصوص استفاده از بسم الله الرحمن الرحیم منزلت بسمله صحبت شد و عنوان شد در کتاب‌های حدیثی، تفسیری و فقهی به احادیث بسیاری درباره ارزش و منزلت بسمله وآثار و پاداش تلاوت آن اشاره شده است:
    بسمله باکرامت‌ترین و بزرگ‌ترین آیه قرآن است
    اسمی از اسماء الله است.
    نزدیکی این آیه به اسم اعظم خدا بیش از نزدیکی سیاهی چشم به سفیدی آن است
    همچنین سوگند دادن خدا به «بسم الله الرحمن الرحیم»، در برخی ادعیه، حاکی از ارزش این آیه است
    کتابت زیبای آن برای تعظیم خداوند، موجب غفران و بخشش است
    زمانی که معلم به کودکی بگوید: بگو: «بسم‌اللّه الرحمن الرحیم» و او آن را بگوید، برای معلم و کودک و پدر و مادر وی برائت و آزادی از آتش دوزخ نوشته می‌شود.
    ذکر نام خدا و، به طور اخص، بسمله در آغاز هر کاری بسیار تأکید شده است. بنابر حدیث «کُلُّ أَمرٍ ذی بالٍ لَم یبْدَأ بِاسمِ اللّهِ فَهُوَ اَبْتَر» ترک نام خدا در آغاز هر کارِ درخورِ توجهی به نافرجام ماندن و بی‌خیر و برکت شدن کار می‌انجامد. در سنت پیامبر و ائمه علیهم السلام، علاوه بر توصیه‌های عام نسبت به ذکر بسمله، در مواردی خاص، مانند اوقات خوردن غذا، نوشتن نامه، رفتن به بستر برای خواب و برخاستن از بستر تأکید بیشتری شده است.
    ذکر بسمله برای مسلمانان به صورت شعار و نشانه دین اسلام درآمده است و بلند گفتن آن از نشانه‌های ایمان شمرده می‌شود، چنانکه پیامبر اکرم هنگام تلاوت قرآن، بسمله را به صدای بلند می‌گفت و مشرکان از او روی بر می‌گرداندند . به گونه‌ای که «بِسمِ اللّهِ الرَحمنِ الرَحیمِ» از حیث دلالت بر اسلام، جایگاهی بعد از شهادتین دارد و از شعارهای مخصوص مسلمانان است که کارهای خود را با آن آغاز می‌کنند
    نوشتن «بسم الله» تقریباً در آغاز همه نوشته‌ها، به پیروی از سنت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم مرسوم شد، گو اینکه در روایاتی با ذکر آن در آغاز شعر مخالفت شده است اما گاه در مکاتیب و فرامین سلطانی القاب سلطان پیش از بسمله ذکر می‌شد همان گونه که طغراها نیز پیش از بسمله می‌آمد